بررسی عناصرسنگین، نیترات و نیتریت در آبهای آشامیدنی شهرستان سوادکوه و تهیه نقشه پراکنش آن در محیط gis

تأمین آب سالم و بهداشتی به عنوان یکی از مهمترین چالشهای انسان در جوامع بشری، بویژه در جوامع در حال توسعه مطرح است. از طرفی افزایش روزافزون واحدهای صنعتی، بکارگیری هزاران ترکیب شیمیایی و ورود قسمتی از این ترکیبات بصورت پساب به محیط زیست و مصرف بالا و بی رویه کودهای شیمیایی بخصوص ازته باعث گسترش آلودگی منابع آب به نیترات، نیتریت و عناصرسنگین شده است که اگر برنامه ریزی و مدیریت نشود، مشکلات بهداشتی فراوان و بیماریهای زیادی را بدنبال خواهد داشت. بر همین اساس کیفیت آب شرب و شناسایی منابع آلوده کننده آن از اهمیت خاصی برخوردار است، لذا در تحقیق حاضر به بررسی میزان غلظت آلاینده های نیترات، نیتریت و عناصرسنگین در منابع آبهای آشامیدنی (چشمه و چاه) شهرستان سوادکوه و تهیه اطلس آنها در محیط gis پرداخته شده است. انتخاب نقاط نمونه برداری تحت نظارت شرکت آب و فاضلاب استان مازندران (منطقه سوادکوه) و با ملاحظات زمین شناسی، کاربری اراضی، جمعیت، آب، تأسیسات و معادن منطقه انجام پذیرفت. اندازه گیری نیترات و نیتریت در نمونه های آب آشامیدنی با اسپکتروفتومتر مدل dr/2500 و عناصرسنگین با دستگاه جذب اتمی کوره گرافیتی (atomic absorbtion thermo m5) انجام گردید. بمنظور تعیین غلظت عناصر در آبهای آشامیدنی منطقه با استفاده از 8 ایستگاه تعیین شده، اطلاعات حاصل از نتایج دقیق آزمایشگاهی به نرم افزار spss انتقال یافته و سپس نقشه های پراکنش این عناصر در منطقه مورد مطالعه در محیط gis ارائه شد تا مشخص گردد بیشترین غلظت هریک از عناصر در کدام ناحیه از منطقه مورد بحث بیشتر بوده تا بر اساس آن بتوان تحلیلهای آتی را بنیان نهاد. جهت منشأیابی عناصر فوق الذکر، نقش عوامل طبیعی و انسان ساخت در خصوص حضور آلاینده های فوق از روش ایجاد مدل سامانه جامع درجه بندی منابع آلاینده بهره گیری گردید و نهایتاً نقشه پتانسیل آلودگی و ریسک زیست محیطی تلفیقی 8 عنصرسنگین، نیترات و نیتریت (به همراه واحدهای سنگ چینه ای) در محیط gis ترسیم گردید. نتایج حاصل از تحلیل عناصرسنگین (ni، as، cr، pb، cd، zn، co و cu)، یونهای نیترات و نیتریت نشان می دهد که میانگین غلظت هریک از عناصر فوق الذکر، درکل منطقه مطالعاتی از مقادیر استاندارد 1053 آبهای آشامیدنی ایران و آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (epa) پایین تر بوده است و تنها عنصر کادمیوم در دو ایستگاه (s5 و s8) از مقادیربالاتری برخوردار است که بخشی از آن به زمین شناسی منطقه، معادن فعال و بخشی دیگر به صنایع مستقر بر می گردد و از آنجائیکه در دو ایستگاه مزبور مقادیر عنصر روی نیز بالاست (در غلظتهای معمول مشاهده شده در آب آشامیدنی، اهمیت بهداشتی ندارد) و دو عنصر فوق از لحاظ ژئوشیمیایی شباهت زیادی به هم دارند و هر دوی آنها با عدد اکسیداسیون (ii+) در آب یافت می شوند، لذا مقادیر بالای عنصر روی با توجه به واحدهای سنگ چینه ای منطقه حضور کادمیوم را توجیه می نماید. از آنجائیکه شهرستان سوادکوه دارای جاذبه گردشگری زیادی است، لذا اقدامات لازم جهت پایش کیفی مداوم منطقه توسط مسئولین ذیربط را در خصوص سلامت آب شرب بومیان منطقه، آنهم در قالب سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه با تأکید بر رویکرد انسان سالم و سلامت همه جانبه می طلبد.